Pogranicza. Historia amerykańskiego Zachodu

Robert V. Hine i John Mack Faragher

Dwaj czołowi amerykaniści Robert V. Hine (Professor Emeritus of History University of California, Riverside) oraz John M. Faragher (Yale University) zaproponowali popularnonaukową wersję własnej monografii naukowej The American West: A New Interpretive History, która jest obecnie standardową lekturą na amerykańskich collegach. Krótszy wariant książki został pozbawiony przypisów oraz niektórych wątków, dzięki czemu stała się zrozumiała dla szerszego kręgu odbiorców. Tak powstały Pogranicza. Historia amerykańskiego Zachodu.

Opis:

Synteza Hine_a i Faraghera opisuje dzieje kontynentu północnoamerykańskiego od 1492 roku aż po czasy nam współczesne (pomijając wcześniejsze próby osadnictwa Wikingów z Islandii). Obaj historycy pokusili się o połączenie w szesnastu rozdziałach elementów historii społecznej, kulturowej, politycznej i gospodarczej. Ta opowieść o „budowie” amerykańskiego Zachodu i tworzących go bohaterach. Autorzy koncentrują się na nawiązaniu relacji między Europejczykami, a Indianami, hiszpańskiej ekspansji, przebiegu tworzenia francuskich i brytyjskich kolonii, które doprowadziły do wieloletnich wojen. Tekst uzupełniają ilustracje, mapy.

Na początku należy zadać sobie pytanie czy narracja Hine_a i Faraghera rozwija klasyczne tezy Fredericka Jacksona Turnera o niezależnych zachodnich pionierach, czy zależnych od rządu osadnikach Patricii Nelson Limerick, czy raczej Hine i Faragher przedstawiają własną koncepcję. Forma Pogranicz. Historii amerykańskiego Zachodu opiera się na dwóch płaszczyznach obserwacji. Pierwszą jest modne obecnie wzajemne przenikanie się odmiennych kultur europejskiej i indiańskiej – wzajemnie kontakty nie były obojętne na siebie, czerpiąc wzajemnie wzory i prowadząc do wykreowania nowej jakości na terenach amerykańskiego pogranicza. Drugą podstawową kwestią zasygnalizowaną przez autorów było kształtowanie i rozwój „pionierskiego” społeczeństwa amerykańskiego – od pierwszych osadników, przez społeczność Dzikiego Zachodu, czas industrializacji, technicyzacji i korporyzacji, sięgając współczesności. Hine i Faragher znakomicie dostrzegli braki dotychczasowej literatury o amerykańskim Zachodzie. Śladem Limerick podkreślili rolę pierwiastka żeńskiego w ekspansji „białego człowieka” (kobiet jako przewodniczek, tłumaczek, żon, prostytutek i businesswoman), pochodzenia etnicznego osadników oraz szybkiej degradacji środowiska naturalnego. Autorzy zanalizowali elementy niszczącego postępu, niesławnego trzebienie stad bizonów, zatuszowanych afer sygnatariuszy Deklaracji Niepodległości. Oczywiście autorzy nie zapomnieli o rdzennych mieszkańcach kontynentu (już nie Indianach), jak i stosunku do kolonizacji rozległych nizin na tzw. Dzikim Zachodzie oraz wydarzeń - „najbardziej hańbiących Amerykę". Obecne losy Native American, jak przypominają autorzy, świadczą o odrodzeniu rdzennych mieszkańców Ameryki, tak niegdyś tępionych.

Wytrawni historycy wiedzieli jak trafić do czytelnika, wykorzystując sugestywną narrację, bez akademickiej maniery. Tekst ożywiają liczne cytaty źródłowe i relacje uczestników wydarzeń. Na szczęście mnogość wiadomości nie gnębi laika, pragnącego dowiedzieć, jak rzeczywiście wyglądał świat kowbojów. Charakter popularnonaukowy Pogranicz. Historii amerykańskiego Zachodu wymusił na autorach cytowanie źródeł bez ich faktycznego wykazania w bibliografii – na szczęście pozostał indeks rzeczowo-osobowy. Tymczasem zabrakło wzmianek o strajku polskich rzemieślników w Jamestown w 1619 roku, po nie przyznaniu im prawa głosu – co ciekawe ta odmowa pracy stała się pierwszym w angielskiej kolonii, a tym samym i w Ameryce Północnej protestem robotniczym.

Robert V. Hine i John Mack Faragher zaoferowali skrócone, ale świeżo uaktualnione wydanie swego klasyka. Książkę można wychwalać jako dzieło tętniące pełnią życia i wytwornego stylu. Autorzy dostarczyli kompendium świetne przebadanej barwnej losów amerykańskiego Zachodu. „Osadnictwo" amerykańskiego Zachodu zostało rozpropagowane na całym świecie przez Hollywood jako seria uroczych, agresywnych i romantycznych przygód. Lektura Pogranicz. Historii amerykańskiego Zachodu pozwoli czytelnikowi reinterpretować historie i charaktery – traperów, handlowców, chińskich imigrantów (eks-kulisów), farmerów, nafciarzy, kowbojów i szeryfów Starego Zachodu – w nowym ujęciu.

Hubert Kuberski

dodano: 2013-02-02