Kalendarium na listopad
1 listopada 1914: w bitwie pod Coronelem niemieckie okręty pod dowództwem admirała Maksymiliana von Spee rozbiła brytyjską eskadrę Indii Zachodnich. Było to jedno z niewielu morskich zwycięstw Niemców podczas pierwszej wojny światowej
1 listopada 1700: W Madrycie umiera Karol II (ur. 1665), ostatni Habsburg na hiszpańskim tronie.
1 listopada 1918: W Krakowie oddziały wojskowe podległe Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i Śląska Cieszyńskiego przejęły austriacki pociąg pancerny. Powstały z niego polskie pociągi pancerne „Śmiały” i „Piłsudczyk”.
1 listopada 1894: Aleksander III Romanow, car rosyjski od 1881 roku.
2 listopada 1932: ministrem spraw zagranicznych Polski został Józef Beck, funkcję tę piastował do września 1939 roku
2 listopada 1721: Car rosyjski Piotr I przyjmuje tytuł cesarza Wszechrusi.
2 listopada 1932: Ministrem spraw zagranicznych Polski został Józef Beck, funkcję tę piastował do września 1939 roku.
3 listopada 1942: Wojska brytyjskie pod wodzą gen. Bernarda Montgomery’ego odniosły zwycięstwo nad siłami niemiecko-włoski pod El Alamejn
3 listopada 1656: W Niemieży koło Wilna Rzeczpospolita zawiera rozejm z Rosją – układ zakłada wspólną walkę ze Szwecją.
3 listopada 1716: Reprezentanci króla Augusta II Wettyna i konfederatów tarnogrodzkich zawierają traktat warszawski, regulujący stosunki pomiędzy Rzeczpospolitą a Saksonią.
3 listopada 1771: Nieudana próba porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów barskich. 4 listopada 1576: Wojska hiszpańskie zdobywają i łupią Antwerpię (tzw. hiszpańska furia) – ginie ok. 8 tys. mieszkańców.
3 listopada 1942: Wojska brytyjskie pod wodzą gen. Bernarda Montgomery’ego odniosły zwycięstwo nad siłami niemiecko-włoski pod El Alamejn.
3 listopada 1954: Zmarł Henri Matisse, francuski malarz i grafik.
3 listopada 1957: ZSRR wystrzelił sztucznego satelitę „Sputnik 2” z psem Łajką na pokładzie.
4 listopada 1956: interwencja Armii Czerwonej radziecka na Węgrzech – sowieckie czołgi wjechały “z bratnią pomocą” do Budapesztu, kładąc kres węgierskiej rewolucji
4 listopada 1794: Wojska rosyjskie pod dowództwem gen. Suworowa i Fersena wzięły szturmem na warszawską Pragę i dokonały masakry ludności.
4 listopada 1956: Interwencja Armii Czerwonej radziecka na Węgrzech – sowieckie czołgi wjechały “z bratnią pomocą” do Budapesztu, kładąc kres węgierskiej rewolucji.
4 listopada 1979: Na wezwanie ajatollacha Chomeiniego tłum Irańczyków zajmuje Ambasadę USA w Teheranie i więzi 63 amerykańskich dyplomatów.
5 listopada 1916: Akt 5 listopada − cesarze Niemiec i Austro-Węgier proklamowali utworzenie niepodległego Królestwa Polskiego, obejmującego ziemie odebrane Rosji
5 listopada 1916: Akt 5 listopada − cesarze Niemiec i Austro-Węgier proklamowali utworzenie niepodległego Królestwa Polskiego, obejmującego ziemie odebrane Rosji.
5 listopada 1937: W Warszawie umiera poeta Bolesław Leśmian
5 listopada 1977: Zmarł Aleksiej Stachanow, radziecki górnik, który w 1935 roku zapoczątkował ruch współzawodnictwa pracy - tzw. stachanowców.
6 listopada 1860: W Kuryłówce rodzi się kompozytor, pianista i polityk Ignacy Jan Paderewski (zm. 1941).
6 listopada 1860: Zwycięstwo Abrahama Lincolna w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych. Niechętne mu stany południowe ogłosiły secesję, co było bezpośrednią przyczyną wojny domowej, która wybuchłą w 1861 roku.
7 listopada 1575: Początek zjazdu elekcyjnego we wsi Wola pod Warszawą, podczas którego dokonano podwójnej elekcji Maksymiliana Habsburga oraz Anny Jagiellonki i Stefana Batorego.
7 listopada 1879 : Urodził się Lew Trocki (właśc. Lejb Bronstein), rosyjski rewolucjonista i polityk komunistyczny, w czasie wojny domowej ludowy komisarz spraw wojskowych, twórca Armii Czerwonej, od 1929 roku na emigracji, zamordowany w 1940 roku w Meksyku przez agenta NKWD Ramona Mercadera.
7 listopada 1917: 7 listopada 1917: Wystrzał armatni z krążownika “Aurora” dał sygnał do przewrotu bolszewickiego w Piotrogrodzie.
8 listopada 1519: Hiszpański konkwistador Hernán Cortés zdobył stolicę państwa Azteków Tenochtitlan od tego czasu zwaną Meksykiem.
8 listopada 1576: Pacyfikacja gandawska: prowincje niderlandzkie proklamują walkę z Hiszpanią i przywrócenie dawnych wolności.
8 listopada 1656: W Haggerston w pobliżu Londynu rodzi się astronom i matematyk Edmund Halley (zm. 1742).
8 listopada 1895: Wilhelm Roentgen odkrywa promieniowanie X.
8 listopada 1923: Pucz monachijski – gen. Erich Ludendorff i Adolf Hitler na czele członków NSDAP i bojówek SA próbowali przejąć władze w Bawarii. Manifestację rozpędziły wojsko i policja, Hitlera aresztowano, a NSDAP została zdelegalizowana.
9 listopada 1681: Na sejmie w Sopronie cesarz Leopold I przyznaje wolność wyznania protestantom węgierskim.
9 listopada 1935: Kryształowa Noc (Kristallnacht) – w nocy z 9 na 10 listopada bojówki SA oraz SS rozpoczęły w całych Niemczech pogromy Żydów i niszczenie ich mienia. Zamordowano prawie 100 osób, zniszczono i splądrowano kilkaset synagog oraz kilka tysięcy sklepów i domów prywatnych.
9 listopada 1989: Otwarcie granicy między wschodnim i zachodnim Berlinem: mieszkańcy miasta rozpoczynają demontaż muru berlińskiego.
9 listopada 1799: Zamach stanu 18 brumaire’a we Francji: gen. Napoleon Bonaparte obala Dyrektoriat i przejmuje władzę jako pierwszy konsul.
10 listopada 1003: W klasztorze benedyktyńskim w Międzyrzeczu zamordowano Pięciu Braci Męczenników.
10 listopada 1444: Bitwa pod Warną: wojska polsko-węgierskie Władysława III ponoszą klęskę w starciu, armią turecką sułtana Murada II.
10 listopada 1444: Władysław III Warneńczyk, król Polski od 1434 roku, król Węgier od 1440, zginął w bitwie pod Warną.
10 listopada 1483: W Eisleben rodzi się przywódca reformacji Marcin Luter (zm. 1546).
10 listopada 1925: W Warszawie przed Pałacem Saskim złożono prochy Nieznanego Żołnierza.
11 listopada 1673: Wojska polsko--litewskie pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego pokonują Turków pod Chocimiem.
11 listopada 1821: W Moskwie rodzi się pisarz Fiodor Dostojewski (zm. 1881
11 listopada 1918: Rada Regencyjna przekazała naczelne dowództwo nad wojskiem Józefowi Piłsudskiemu, który powrócił z niemieckiego więzienia w Magdeburgu – dzień uważa się za symboliczną datę odzyskania przez Polskę niepodległości (od 1937 roku jest świętem państwowym).
11 listopada 1918: W Compiégne pod Paryżem zawarto rozejm na froncie zachodnim - koniec pierwszej wojny światowej
11 listopada 1936: Gen. Edward Rydz-Śmigły zostaje mianowany marszałkiem Polski.
12 listopada 1944: Bombowce RAF zatopiły pancernik “Tirpitz”, dumę niemieckiej Kriegsmarine – do zniszczenia okrętu użyto 5,5-tonowych bomb Tallboy.
12 listopada 1035: Zmarł Kanut Wielki, król Anglii, Norwegii i Danii.
13 listopada 1924: Władysław Reymont otrzymuje literacką Nagrodę Nobla za powieść Chłopi.
13 listopada 1965: Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych wydaje werdykt uznający segregację rasową w autobusach za niezgodną z konstytucją.
14 listopada 1840: W Paryżu rodzi się malarz-impresjonista Claude Monet (zm. 1926).
14 listopada 1920: W Warszawie na pl. Zamkowym Józef Piłsudski otrzymuje buławę marszałkowską.
14 listopada 1945: W Norymberdze przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym rozpoczął się proces przywódców Trzeciej Rzeszy, m.in. Hermanna Göringa, Rudolfa Hessa, Joachima von Ribbentropa i Wilhelma Keitla; większość oskarżonych uznano za winnych zbrodni przeciwko ludzkości i stracono.
14 listopada 1990: : Podpisano traktat polsko-niemiecki potwierdzający granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.
15 listopada 1629: Gabor Bethlen, książę Siedmiogrodu od 1613 roku, od 1620 roku król Węgier.
15 listopada 1891: W Heidenheim rodzi się przyszły „Lis Pustyni”, marszałek Erwin Rommel (zm. 1944).
15 listopada 1970: : Na Księżycu wylądował sowiecki bezzałogowy, sterowany z Ziemi pojazd księżycowy Łunochod.
15 listopada 1971: Firma Intel wypuściła pierwszy na świecie mikroprocesor Intel 4004
16 listopada 1632: Pod Lützen rozegrała się jedna z największych bitew wojny trzydziestoletniej – Szwedzi pod wodzą króla Gustawa III Adolfa (który poległ) pokonali wojska cesarskie.
16 listopada 1794: Upadek powstania kościuszkowskiego: resztki armii insurekcyjnej składają broń pod Radoszycami, naczelnik Tomasz Wawrzecki, następca Kościuszki, dostaje się do niewoli.
16 listopada 1940: Niemcy zamykają getto warszawskie.
16 listopada 1988: Benazir Bhutto staje na czele rządu Pakistanu - pierwsza kobieta premier w świecie islamskim.
17 listopada 1869: Otwarcie Kanału Sueskiego, łączącego Morze Śródziemne z Zatoką Perską.
17 listopada 1655: : Wojska szwedzkie rozpoczęły oblężenie klasztoru paulinów na Jasnej Górze.
18 listopada 1786: W Eutin w Holsztynie rodzi się kompozytor Carl Maria von Weber (zm. 1826).
18 listopada 1916: Niemcy odpierają ostatnią aliancką próbę przełamania frontu podczas bitwy nad Sommą.
18 listopada 1965: Został ogłoszony słynny list biskupów polskich do niemieckich, w którym padły słynne słowa: “przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Komunistyczna propaganda wykorzystała ten pojednawczy gest do rozpętania antykościelnej nagonki.
19 listopada 1557: Zmarła Bona Sforza, królowa Polski, żona Zygmunta Starego.
19 listopada 1600: W pałacu Dunfermline w Szkocji rodzi się król Szkocji i Anglii Karol I (zm. 1649).
19 listopada 1816: Car Aleksander I wydaje akt fundacyjny Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
20 listopada 1889: Edwin Powel Hubble, astronom amerykański, badając naturę galaktyk, ustalił proporcjonalność między ich odległościami a przesunięciem linii widmowych ku czerwieni.
20 listopada 1925: W Warszawie umiera pisarz Stefan Żeromski (ur. 1864).
20 listopada 1943: Rozkaz Komendanta Głównego AK gen. Tadeusza Komorowskiego do akcji “Burza” – ataków na wycofujące się wojska niemieckie tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej.
21 listopada 1675: W Brzegu umiera książę legnicko-brzesko-wołowski Jerzy Wilhelm, ostatni męski potomek dynastii Piastów (ur. 1660).
21 listopada 1694: Wolter (właśc. Franuois-Marie Arouet), francuski pisarz (m.in. Kandyd, Prostaczek), historyk i publicysta, od 1764 roku członek Akademii Francuskiej, współpracownik Wielkiej Encyklopedii Francuskiej.
21 listopada 1783: Jean Pilatre i markiz Francois d Arlandes odbyli nad Paryżem pierwszy lot balonem bez uwięzi
21 listopada 1916: W pałacu Schönbrunn koło Wiednia umiera cesarz Austro-Węgier Franciszek Józef I (ur. 1830).
21 listopada 1920: Tzw. krwawa niedziela w Dublinie – Irlandzka Armia Republikańska dokonała egzekucji 14 brytyjskich agentów, a w odwecie tego samego dnia Brytyjczycy z oddziałów Black and Tans otworzyli ogień do tłumu zgromadzonego na stadionie w Croke Park, zabijając 12 i raniąc 63 osoby .
21 listopada 1920: Wchodzi w życie rozejm pomiędzy wojskami Litwy Kowieńskiej i Litwy Środkowej gen. Lucjana Żeligowskiego.
22 listopada 1964: W Warszawie ukończono budowę Mostu Aleksandrowskiego (zwanego później Mostem Kierbedzia).
22 listopada 1869: André Gide, francuski pisarz (m.in. Lochy Watykanu, Fałszerze), laureat literackiej Nagrody Nobla w 1947 roku.
22 listopada 1890: W Lille rodzi się Charles de Gaulle (zm. 1970), prezydent Francji w latach 1958 1969.
22 listopada 1954: Andriej Wyszyński, radziecki prawnik i polityk, od 1935 roku prokurator generalny ZSRR, wsławił się jako główny oskarżyciel w stalinowskich procesach pokazowych, w latach 1949–1953 minister spraw zagranicznych.
22 listopada 1963: W Dallas z rąk zamachowca (zamachowców?) zginął prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy.
22 listopada 1975: Juan Carlos Burbon obejmuje tron hiszpański.
23 listopada 1793: W Grodnie zakończył obrady ostatni sejm Rzeczypospolitej. Zatwierdzono na nim traktaty rozbiorowe i wieczysty sojusz z Rosją. Podczas obrad sterroryzowani przez wojska rosyjskie posłowie nie zabrali głosu (dlatego sejm grodzieński nazywany jest “niemym”), co poseł krakowski, targowiczanin Józef Ankwicz uznał za zgodę na drugi rozbiór Polski .
23 listopada 912: Urodził się Otton I Wielki, król niemiecki i cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
24 listopada 1859: Karol Darwin opublikował swoje fundamentalne dzieło dotyczące doboru naturalnego i ewolucji żywych organizmów.
25 listopada 1795: Ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski abdykuje.
25 listopada 1881: W Sotto il Monte rodzi się papież Jan XXIII (właśc. Angelo Giuseppe Roncalli, zm. 1963).
25 listopada 1936: W Berlinie przedstawiciele Trzeciej Rzeszy i Japonii podpisują pakt antykominternowski.
25 listopada 1990: Pierwsze w historii powszechne wybory prezydenckie w Polsce: do drugiej tury przeszli Lech Wałęsa i Stanisław Tymiński
26 listopada 1855: W Stambule umiera najwybitniejszy polski poeta Adam Mickiewicz (ur. 1798).
27 listopada 1095: : Papież Urban II na synodzie w Clermont wezwał do udziału w krucjacie mającej oswobodzić Ziemię Świętą z rąk muzułmanów.
27 listopada 1701: W Uppsali rodzi się fizyk i astronom Anders Celsius (zm. 1744).
27 listopada 1815: Car Aleksander I nadaje konstytucję Królestwu Polskiemu.
27 listopada 1895: Szwedzki wynalazca, naukowiec i przemysłowiec Alfred Nobel sporządził testament, w którym ufundował nagrodę swojego imienia dla osób i instytucji zasłużonych w działalności na rzecz pokoju na świecie.
27 listopada 1921: : W Uhrovecu rodzi się pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Czechosłowacji Aleksander Dubček (zm. 1992); jego reformy doprowadziły do sowieckiej interwencji w 1968 roku.
27 listopada 521 p.n.e.: Zmarł Nabuchodonozor IV, król Babilonu.
28 listopada 1520 : Portugalski odkrywca Ferdynand Magellan wpływa na wody Oceanu Spokojnego przez cieśninę nazwaną później jego imieniem
28 listopada 1561: Układ w Wilnie: wielki mistrz zakonu kawalerów mieczowych Gothard Kettler składa hołd lenny Zygmuntowi Augustowi.
28 listopada 1627: Flota polska pod dowództwem adm. Arendta Dickmanna zwycięża okręty szwedzkie w bitwie pod Oliwą.
28 listopada 1705: Przedstawiciele króla Szwecji Karola XII i króla Polski Stanisława Leszczyńskiego zawierają traktat pokojowy i sojusz czyniący z Rzeczypospolitej państwo wasalne.
28 listopada 1943: W Teheranie rozpoczęła się konferencja przywódców państw koalicji antyhitlerowskiej. Wielka Trójka: udział Winston Churchill, Franklin Delano Roosvelt i Józef Stalin zadecydowała m.in. o otwarciu drugiego frontu w Normandii, ustaliła przebieg granicy polsko-sowieckiej (według tzw. linii Curzona) i podział Niemiec na strefy okupacyjne. Postanowienia teherańskie de facto pozostawiały Europę Wschodnią w strefie wpływów ZSRR.
28 listopada 1954: Enrico Fermi, włoski fizyk, kierował pracami przy projektowaniu i budowie amerykańskiej bomby atomowej, laureat Nagrody Nobla w 1938 roku.
28 listopada 1830: Młodzi słuchacze warszawskiej Szkoły Podchorążych Piechoty pod wodzą por. Piotra Wysockiego oraz cywilni spiskowcy rozpoczęli Powstanie Listopadowe.
29 listopada 1924: Giacomo Puccini, włoski kompozytor operowy (m.in. Cyganeria, Tosca, Madame Butterfly).
29 listopada 1975: Bill Gates i Paul Allen założyli firmę Microsoft.
30 listopada 1667: Urodził się Jonathan Swift, angielski pisarz, autor „Podróży Guliwera”
30 listopada 1700: Bitwa pod Narwą: armia szwedzka Karola XII rozbija siły rosyjskie4 listopada 1794 (210 lat temu): Wojska rosyjskie gen. Aleksandra Suworowa zdobywają prawobrzeżną Warszawę – Pragę, i dokonują rzezi mieszkańców.
30 listopada 1808: Pod Somosierrą polscy szwoleżerowie pod dowództwem Jana Hipolita Kozietulskiego przeprowadzili brawurową szarżę zakończoną zdobyciem hiszpańskich umocnień, co otworzyło wojskom napoleońskim drogę do Madrytu.
30 listopada 1939: ZSRR dokonuje agresji na Finlandię – początek wojny radziecko-fińskiej, która trwała do 1940 roku.
