Lotnicy z dawnych czasów - Aviatori de altădată

Daniel Focşa

Od ponad dekady, rumuński historyk Daniel Focşa przywołuje przeszłość lotnictwa rumuńskiego, jak i blokowaną przez lata cenzury historię Rumunii do 1945 r.. Wcześniej przygotował książki „Biała eskadra. Historia subiektywna” („Escadrila albă. O istorie subiecivă” – 2008), „Dan Vizanty. Przeznaczenie pilota myśliwskiego" („Dan Vizanty. Destinul unui pilot de vânătoare” – 2010). Teraz przyszła kolej na nowe opracowanie „Lotnicy z dawnych czasów” („Aviatori de altădată” – 2012). Autor przypomniał ponownie o lotnikach i lotniczkach, służących w Królewskich Siłach Lotniczych Rumunii (Forţele Aeriene Regale ale României – FARR).

Opis:

Wspomnijmy mało znane nazwiska między Wisłą, a Odrą: Dan Stoian, Ion Di Cesare, Tudor Greceanu, Dan Vizanty, Mariana Drăgescu, Nadia Russo, Ion Profir, Traian Popteanu, Cornel Marandiuc czy Viorica Huţan. Ta książka to hołd dla zapomnianych, ale właśnie przywracanych pamięci. Niektóre z tych bohaterów lotnictwa rumuńskiego doczekali książki Focşy, jak Mariana Drăgescu, który zmarła w marcu tego roku w wieku 100 lat. Innym zabrakło kilku chwil, jak Ionowi Di Cezare ostatniemu kawalerowi orderu „Mihai Viteazul”, który zmarł w sierpniu 2012 roku.

Książki Focşy są pracami historycznymi, ale zawierają też elementy dziennikarstwa śledczego oraz walory literackie, których czytelnik nie może zignorować. Autor nauczył się wykorzystywać dokumenty i wspomnienia, interpretować fakty, przywracać zapomniane postaci, przypominając ich fascynujące historie rozgrywające się w tle upadku FARR oraz pogrzebania niepodległej Rumunii (w wyniku „bałkańskich” negocjacji Stalina z Churchillem). Po przeczytaniu pierwszych książek Daniela Focşy można śmiało polecić jego opracowania z historii FARR – szczególnie tym którzy znają podstawy dziejów FARR (choćby za sprawą opracowań Denesa Bernada, czy Marka Axworthyego).

„Aviatori de altădată” opublikowana przed ponad rokiem w listopadzie 2012 roku, przypomina o lotnikach rumuńskich. Geopolityka zmusiła ich do walki przeciw sprzymierzeńcom Polski – lotnikom USAF którzy bombardowali Ploesti, ale też i Bukareszt. Przykładowo Dan Vizanty stał się asem lotniczym, zestrzeliwując bombowce B-24 Liberator i myśliwce P-38 Lightning na swoim samolocie IAR 80 (powstałym na konstrukcyjnej bazie PZL P.24). Tymczasem bohaterki jego książki (m. in. Mariana Drăgescu, Nadia Russo) ratowały rannych żołnierzy rumuńskich spod Stalingradu - ale i same były zestrzeliwane przez „stalinowskich orłów” mimo widocznych czerwonych krzyżów (na skrzydłach sanitarnych wersji eks-polskich RWD-8).

U Focşy wyczuwa się nie tylko talent, ale i oryginalność jego książek. Już tylko sama ich tematyka, poświęcona udziałowi Rumunii w czasie II wojny światowej protestuje przeciw swoistemu kompleksowi Rumunów, wywołującym poczucie winy za własnych dziadów, biorących udział w kampanii na Wschodzie. Ale przede wszystkim książki Focşy (szczególnie „Aviatori de altădată”), powołują do zmartwychwstania dzielnych lotników rumuńskich, aby żyła pamięć o nich wśród nas. Ci bohaterowie doczekali się wreszcie godnego uhonorowania.

Daniel Focşa odzyskał z praktycznie niedostępnych archiwów informacje o podniebnych fascynatach. W sierpniu 1944 roku, kiedy   komuniści rozpoczynali przerywanie historii niepodległej Rumunii, losy pilotów FARR zaczęły dokonywać również tragicznej zmiany. Po wojnie piloci wymieniani przez autora doświadczyli okropnych prześladowań (ci którzy pozostali w swojej ojczyźnie). Większość z nich została poddana torturom - przechodzili podobne opresje, jakim był poddawany Stanisław Skalski przez Informację Wojskową.

I właśnie takie książki przywracają pamięć o tych zapomnianych bohaterach, oddając im należną cześć i honor, co nie będzie dane ich katom!

Hubert Kuberski

dodano: 2013-11-30