Warszawa 1914-1920. Warszawa i okolice w latach walk o niepodległość i granice Rzeczypospolitej

Lech Królikowski, Krzysztof Oktabiński

Monografia Lecha Królikowskiego i Krzysztofa Oktabińskiego „Warszawa 1914-1920. Warszawa i okolice w latach walk o niepodległość i granice Rzeczypospolitej” uzupełnia skromną wiedzę o losach stolicy pod koniec zaborów i na początku niezawisłego bytu II Rzeczypospolitej. Książka została przygotowana z okazji jubileuszu 90-lecia odzyskania niepodległości, ale nie oznacza to, że straciła na swojej aktualności. Więcej - publikacja powinna stać się nieocenionym wizualnym vademecum dla varsavianistów, którzy mogą poznać stołeczne miasto sprzed jego drugowojennej zagłady i powojennego "dorżnięcia burżuazyjnej architektury".

Opis:

Dzieło koncentruje się na historii Warszawy w przededniu wybuchu "Wielkiej wojny". Autorzy, Królikowski i Oktabiński, przybliżają obronne plany Cesarstwa Rosyjskiego związane z twierdzą „Warszawa”, a także rozpoczęcie wojny i walki w Królestwie. Opisują rozwój miasta za sprawą okupanta niemieckiego, odzyskanie niepodległości w 1918 r. czy obronę Warszawy w 1920 r. Autorzy prezentują ewolucję postawy mieszkańców Warszawy – od lojalnych poddanych cara Rosji, mieszkańców wsłuchujących się w zarządzenia kajzera Niemiec, aż do obywateli Polski, broniących niepodległości.

Monografia skupia się na dziejach "Wielkiej wojny", które nie są tak znane jak chociażby II Wojna Światowa, historia PRL-u czy judaica. Faktem jest, że tematyka "Wielkiej wojny" pozostaje nieco zapomniana. Książka wychodzi poza standardowe, nieciekawe opracowanie historyczne, gdyż jej opisową część uzupełniają zdjęcia i pocztówki z epoki, nadające "Warszawie 1914-1920" charakter edycji albumowej. Obaj varsavianiści przekazują w ten sposób zestawienie wiedzy podstawowej, znanej z podręczników historycznych, z faktami mało znanymi (losami zwykłych ludzi i opisami atmosfery tamtych dni) oraz warstwą wizualną.

Fotografie oraz litografie na pięknych pocztówkach z epoki to elementy przebogatych kolekcji autorskich, które posłużyły za źródło ikonograficznego bogactwa książki. Połączenie ciekawostek z życia miasta i jego mieszkańców sprawia, że książka zrywa z charakterem monotonnego "dzieła historycznego" i wciąga do lektury. Wyraźnie akcentuje to bibliografia "Warszawy 1914-1920", w której znajduje się literatura przedmiotu, źródła kartograficzne i statystyczne, prasa stołeczna, pamiętniki i wspomnienia obok relacji z epoki.

W podsumowaniu publikacji znajduje się kalendarium, porównujące najważniejsze wydarzenia warszawskie i mazowieckie na tle epizodów w innych dzielnicach zaborczych i Europie w latach 1913-1921. To chronologiczne zestawienie ułatwia usystematyzowanie wiedzy wyniesionej z książki, która w treści nie jest przeładowana datami. Kalendarium będzie pomocne szczególnie dla laików, nie zajmujących się dotychczas opisywanym okresem historycznym.

Uwagę zwraca szata edytorska, będąca mocną stroną monografii. Twarda oprawa i papier kredowy to jedno, ale zaprojektowanie przejrzystego projektu graficznego wykonanego z dbałością o każdy szczegół (włącznie ze staranną typografią) to wynik odbiegający od typowej produkcji książkowej. Spatynowany charakter kolejnych stron z ikonografią podkreślają dominujące sepia i brąz. Taka kolorystyka tworzy iluzję ilustracji znajdujących się w starym albumie z fotografiami.

"Warszawa 1914-1920" odnosząca się do najważniejszych wydarzeń w stolicy i jej okolicy to murowany przebój varsavianistyczny. Książka może być wspaniałym prezentem ze względu ma zawartość ikonograficzną i poziom merytoryczny.

Hubert Kuberski

dodano: 2010-01-17