Chaplin: przewidywanie teraźniejszości

Paweł Mościcki

Wydawnictwo: Słowo/Obraz/Terytoria Gdańsk 2017

Nie sposób jednoznacznie sklasyfikować książki Pawła Mościckiego: Chaplin: przewidywanie teraźniejszości. Można ją bowiem czytać na trzy sposoby.

Opis:

Po pierwsze, jako monografię twórczości Charlesa Chaplina, aktora i reżysera, który, występując jako swoje najbardziej znane alter ego - Mały Tramp - odprowadził na cmentarz historii zapomniane dziś medium - film niemy. Mościcki rozkłada komizm Chaplina na czynniki pierwsze, nie odbierając mu uroku. Zwraca uwagę na przemiany, jakie zaszły w komedii od pierwszych produkcji z Małym Trampem w roli głównej.

Po drugie, książkę można uznać za studium antropologii kultury wizualnej. Analizie kolejnych filmów towarzyszy refleksja nad teorią kina, co jest o tyle ciekawe, że Chaplin był twórcą niesłychanie samoświadomym. Pierwsze kroki w branży rozrywkowej stawiał jako niespełna dziesięciolatek, występując jako mim i komik w robotniczych dzielnicach Londynu. Miał okazję podglądać starszych kolegów po fachu i dzięki tym obserwacjom stworzył postać pociesznego, niestrudzenie stawiającego czoło przeciwnościom losu ubogiego eleganta. Swój zawód traktował niezmiernie poważnie, a w filmach dozował komedię i tragedię z aptekarską precyzją.

Po trzecie, książka Mościckiego może być rozprawą historiozoficzną dotyczącą relacji między wielką polityką wpływającą na losy milionów ludzi a komedią, która te miliony bawi. Niech za przykład posłuży ponury zbieg okoliczności: Chaplin zaczął zdjęcia do Dyktatora, filmu stanowiącego satyrę na rząd Hitlera, pod koniec marca 1940 roku. W jednej ze scen postać wzorowana na Hermannie Goringu nie posiada się z radości z powodu wynalezienia trującego gazu. Niespełna dwa miesiące wcześniej hitlerowcy po raz pierwszy użyli cyklonu B. Aby się dowiedzieć więc, gdzie czyha autentyczne zagrożenie - komentuje Mościcki  - trzeba zobaczyć, z czego ludzie aktualnie najchętniej żartują, i podążać w wyobraźni kilka kroków dalej.

Chaplin: przewidywanie teraźniejszości to ciekawa historia twórczości niepospolitego artysty i niespokojnych czasów, w jakich żył.

Marcin Czajkowski

dodano: 2018-05-09