Trudna droga do władzy w Rzeczypospolitej. Sejm koronacyjny Zygmunta III 1587/1588 i sejm pacyfikacyjny 1589 roku

Maciej A. Pieńkowski

Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2021

Stanisław Grzybowski napisał niegdyś znakomitą książkę w popularnonaukowej serii „Dzieje narodu i państwa polskiego” pod tytułem Król i kanclerz. Była ona poświęcona współpracy Stefana Batorego i Jana Zamoyskiego. Obecnie otrzymujemy wnikliwe studium, będące kontynuacją tematu: Maciej A. Pieńkowski opisał pierwsze lata panowania Zygmunta III i zarazem rządów kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Tak, to nie pomyłka: król panował, kanclerz rządził.

Opis:

Dziwny i trudny to był okres w dziejach Rzeczypospolitej, kiedy to głębokie spory wewnętrzne schyłkowego okresu rządów Stefana Batorego doprowadziły do rozdwojenia elekcji i wyboru dwóch królów: Zygmunta Wazy i Maksymiliana Habsburga. O zwycięstwie pierwszego zdecydował potężny kanclerz i hetman wielki koronny Jan Zamoyski. Nie pałał on afektem do szwedzkiego królewicza (nie podpisał się wszak nawet na akcie elekcyjnym), bardziej jednak obawiał się wygranej Maksymiliana, którego wspierali skłóceni z kanclerzem Zborowscy.
Zamoyski był utalentowanym politykiem i propagandzistą, potrafił narzucić swój punkt widzenia nie tylko wielu sobie współczesnym, ale i potomnym. To jemu zawdzięczamy wizerune milkliwego, upartego i niezbyt lotnego Zygmunta III, któremu najlepiej wychodziło torpedowanie genialnych planów kanclerza. Rzeczową polemikę z tym krzywdzącym i wypaczonym obrazem podjął autor omawianej książki. Analizując przebieg walki o koronę, a następnie faktycznej walki o władzę podczas dwóch pierwszych sejmów Zygmunta III, Pieńkowski odsłania kulisy zdarzeń i wyważa racje obu stron. Pokazuje źródła późniejszego rozkładu polsko-litewskiego ustroju. Zarazem koryguje wiele błędnych ustaleń szczegółowych. Lektura to z pewnością wymagająca, ale warta zachodu.

dodano: 2021-06-17