Ziemianie wobec wojny. Postawy właścicieli ziemskich województwa krakowskiego w latach 1939 - 1945

Marcin Chorązki

Instytut Pamięci Narodowej & Barbara H.U.P

Losom ziemian podczas drugiej wojny światowej na obszarze przedwojennego województwa krakowskiego (i częściowo kieleckiego) poświęcił swą książkę Marcin Chorązki. Był to schyłek istnienia polskiego ziemiaństwa. Po wojnie komuniści pozbawili tę warstwę społeczną majątku czym zniszczyli podstawy ich dotychczasowej egzystencji.

Opis:

WOJENNY SCHYŁEK ZIEMIAŃSTWA

Ziemiaństwo jako grupa społeczna ukształtowało się w drugiej połowie XIX wieku. Do tej warstwy zaliczano właścicieli, współwłaścicieli, dzierżawców i administratorów majątków, a także osoby bez tytułu własności, ale akceptowane przez tę grupę społeczną. Drugowojennym losom tej społeczności na obszarze przedwojennego województwa krakowskiego (i częściowo kieleckiego) poświęcił swą książkę Marcin Chorązki, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyk z krakowskiego oddziału IPN. Był to schyłek istnienia polskiego ziemiaństwa, gdyż po wojnie władze komunistyczne pozbawiły ziemian majątku, niszcząc podstawy ich dotychczasowej egzystencji.

Autor przedstawia postawy przedstawicieli tego środowiska wobec okupantów, społeczeństwa, działaczy konspiracyjnych, sytuacji społecznej, politycznej i ekonomicznej. Do tej grupy zalicza ponad 670 osób, przy czym z badań wyłączył przedstawicieli ziemiaństwa, którzy w czasie wojny przebywali na emigracji, na zesłaniu lub w obozach koncentracyjnych i jenieckich. Odnotowuje jej istotną odmienność w porównaniu z innymi grupami społecznymi, wynikającą z ukształtowanego przez wieki etosu ziemiaństwa, wysokiej pozycji w hierarchii społecznej i zamożności, dzięki którym łatwiej było przetrwać niedogodności wojny i życia pod okupacją.

Szeroka kwerenda oraz liczne rozmowy ze świadkami zdarzeń pozwoliły na usystematyzowanie przekazywanych dotychczas tylko w kręgach rodzin obrazów przeszłości oraz na ukazanie atmosfery podkrakowskich dworów w okresie okupacji i tuż po jej zakończeniu. Autor dostrzega np. powszechne wykorzystywanie koniunktury wojennej do poprawienia sytuacji ekonomicznej, a szczególnie technicznej poszczególnych dworów.

Ta pionierska praca jest przeznaczona raczej dla czytelników i badaczy zainteresowanych historią społeczną. Bardzo obszerny materiał archiwalny nieco przytłacza i nuży. Niektóre wątki można było przedstawić przejrzyściej w formie tabel, diagramów czy wykresów gałązkowych. Mimo to książkę należy potraktować z uwagą jako poszerzającą niezbyt obszerną historiografię dotyczącą roli ziemiaństwa w najnowszej historii Polski.

Aleksander Długołęcki

Marcin Chorązki

Ziemianie wobec wojny. Postawy właścicieli ziemskich województwa krakowskiego w latach 1939-1945

Instytut Pamięci Narodowej & Barbara H.U.P.

Kraków 2010

dodano: 2012-06-01