Historia Polski średniowiecznej
Marek Kazimierz Barański
Zysk i S-ka
Autor, profesor historii związany z warszawskim Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego, o znaczącym dorobku na polu popularyzacji wiedzy historycznej (wspomnijmy tylko Dynastię Piastów w Polsce z 2006 roku), napisał autorską, popularną syntezę dziejów Polski w wiekach średnich. Narracja obejmuje dzieje ojczyste od zarania do 1492 roku (czyli śmierci Kazimierza Jagiellończyka) i koncentruje się na dziejach politycznych z lekkimi tylko ukłonami w stronę problematyki gospodarczej. O kulturze średniowiecznej Polski z syntezy nie dowiemy się praktycznie niczego.
Opis:
KLAROWNIE, ALE Z BRAKAMI
Autor oszczędza czytelnikom nadmiaru dat – pojawiają się tylko wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne. Widać, że przedkłada wartkość wykładu nad faktografię. Styl jest jasny i prosty, a anegdota pojawia się z odmierzoną metronomem precyzją. Dzięki temu Historię Polski średniowiecznej czyta się dobrze. Ta klarowność została okupiona rezygnacją z referowania różnych opinii w kwestiach budzących kontrowersje. Co gorsza, to samo stało się z poglądami autora. Brak w syntezie tak cennego w tego typu książkach osobistego rysu, będącego wynikiem własnych lektur, przemyśleń i badań, który sprawia, że czytelnik może sobie wyrobić opinie i skonfrontować je ze zdaniem autora.
W średniowieczu, jak chyba żadnej innej epoce, kwestie pokrewieństwa i powinowactwa wśród elity władzy odgrywały wielką rolę - determinowały losy całych państw i narodów. Bez wiedzy na temat powiązań dynastycznych wręcz nie sposób zrozumieć wieków średnich. Trudno np. ogarnąć meandry polityki Kazimierza Wielkiego, nie znając powiązań poszczególnych linii piastowskich oraz Piastów z Andegawenami. Dlatego poważną słabością pracy jest brak tablic genealogicznych. Podobnie rzecz się ma z mapami - wszak historia „dzieje się” nie tylko w czasie, ale również w przestrzeni. Bez odwzorowań pozwalających czytelnikowi sprawdzić np., gdzie znajdowały się Grody Czerwieńskie czy jak przebiegała granica polsko-krzyżacka przed i po wojnie trzynastoletniej, lektura zamienia się w relację z dziejów Tolkienowskiego Śródziemia. Nie można omawiać czasów rozbicia dzielnicowego (czyli blisko dwóch stuleci), nie mając do dyspozycji drzewa genealogicznego potomków Bolesława Krzywoustego oraz mapy (a raczej map) ziem polskich tego okresu. Rezygnacja z podstawowych pomocy niezbędnych przy lekturze książki jest tym bardziej deprymująca, że Historię Polski średniowiecznej wydano z dużą dbałością edytorską (sztywna okładka, obwoluta).
Osobną kwestią jest zamieszczona na końcu bibliografia, która w popularnych syntezach również odgrywa ważną rolę. To swego rodzaju vademecum, dzięki któremu czytelnik może samodzielnie poszerzyć wiedzę. Tu mamy do czynienia z bibliografią typową dla ujęć naukowych - wyliczeniem prac wykorzystanych przez autora przy pisaniu książki. Taki wykaz w pracy popularnonaukowej jest zbędny. Co gorsza, czytelnik nie znajdzie w nim wielu podstawowych prac z zakresu dziejów Polski średniowiecznej, że wymienię tylko najnowsze syntezy epoki Jerzego Wyrozumskiego (Dzieje Polski piastowskiej, 1999), Jerzego Baczkowskiego (Dzieje Polski późnośredniowiecznej 1370 - 1506, 1999) oraz Stanisława Szczura (Historia Polski. Średniowiecze, 2002). Najnowsze pozycje uwzględnione w bibliografii (poza wspomnianą Dynastią Piastów w Polsce) pochodzą z końca zeszłego stulecia, a przez ten czas ukazało się kilka ważnych syntez i monografii. Również kilkanaście książek wymienionych w spisie doczekało się reedycji.
Pytanie: do kogo książka w takiej formie jest skierowana? Dla pasjonatów nie będzie inspiracją do własnych poszukiwań ani podręcznym kompendium, w którym można sprawdzić daty i fakty oraz poszukać najnowszej literatury historycznej. Pominięcie zagadnień kulturalnych oraz brak map i tablic sprawia, że nie jest też przydatnym repertorium dla ucznia liceum czy gimnazjum. Można chyba tę książkę polecić uczniom ostatnich klas szkoły podstawowej interesującym się historią. Z jednym zastrzeżeniem – że obok będą mieli swe szkolne podręczniki z owymi pomocami.
Rafał Jaworski
Marek Kazimierz Barański
Historia Polski średniowiecznej
Zysk i S-ka
Warszawa 2012
dodano: 2012-08-01
