Karuzela na Placu Krasińskich. Studia i szkice z lat wojny i okupacji

Tomasz Szarota

Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza RYTM

Książka Tomasza Szaroty jest zbiorem jego 33 artykułów, prezentujących różne stylistyki od naukowych opracowań z przypisami, prace komparatywne, publicystykę, czy nawet eseistykę i reportaże historyczne. Skalę możliwości prozatorskich profesora ujawniła Karuzela na Placu Krasińskich, będąca próbą eksploracji niewygodnych tematów, związanych w czasami II wojny światowej. Tytułowy artykuł, odnosi się zarówno do kwestii pasywnego czy nawet aktywnego komentowania wydarzeń za murem getta przez warszawiaków, jak lokalizacji karuzeli i korzystania z niej podczas powstania w gettcie.

Opis:

Prof. Szarota porusza liczne kontrowersyjne tematy, których stanowiły tabu dla świata historycznego.  Nieszablonowe zainteresowania skoncentrowały się na problemie kolaboracji w Polsce (politycznej i kulturalnej), kwestiach relacji polsko-żydowskich podczas wojny (tu znajduje się rozdział o niesławnej karuzeli, znakomity tekst Jedwabnem i teksty o antysemityzmie kontrwywiadu NSZ i Kościoła Katolickiego), kilka artykułów porównuje Paryża i Warszawy pod kątem reguł okupacji, rozmiarów powstań, czy stosunku do Żydów. Profesor zajął się też tematami propagandowymi – genezą Kotwicy Polski Walczącej, brytyjskimi ulotkami zrzucanymi na Niemcy czy Krzyżem Lotaryńskim, znakiem Wolnych Francuzów – które są ekscytującymi przyczynkami, jak i te stanowiące zawartość Varii. Artykuł o negocjacjach Żydów z Eichmannem nt. emigracji z III Rzeszy po wrześniu 1939. czy stosunku okupowanych Europejczyków do hańbiącego znaku Gwiazdy Dawida to kolejne perełki historycznej wiedzy. Jego naczelną zasadą jest prezentowanie różnych źródeł, z których konfrontacji wyciąga wnioski na temat dokładnej lokalizacji tytułowej karuzeli. Ogromną erudycja opiera się żmudnych kwerendach, co pozwala później czytelnikowi rozkoszować czytanymi treściami. Od strony wizualnej praca prezentuje się wyśmienicie. Twarda okładka, eksponująca karuzelę na tle ruin Warszawy zachęca do lektury. Wolumin został opatrzony wieloma, często mało znanymi zdjęciami.

Sama książka warta uzupełnienia w kilku miejscach. Niemiecki adiutant króla Leopolda III, Oberst Werner Kiewitz został zwolniony dyscyplinarnie w czerwcu 1944 r. z Wehrmachtu, ponieważ Hitler doszukał się „specjalnego wyróżniania królewskich życzeń osobistych“ podczas deportacji Leopolda III jako jeńca (Kriegsgefangenen) wraz z rodziną do fortu Hirschstein (Saksonia) od czerwca 1944 r. do marca  1945 r., a następnie do Strobl (Ostmark). Kiewitz z wyrokiem w zawieszeniu został skierowany do pułku SS Dirlewanger (SS-Sonderregiment Dirlewanger) w stopnia kapitana jako oficer do zadań specjalnych. Nic nie wiadomo o jego zwolnieniu przed sierpniem 1944 r. czyli zapewne służył w SS-Sdr.Rgt. Dirlewanger podczas Powstania Warszawskiego, po raz drugi zdobywając stolicę Polski. Temat kolaboracji wojskowej/policyjnej Polaków oraz polskich Volksdeustchów rozwijany był na łamach Innych Obliczy Historii przybliżając nie tylko udział Polaków w 202. Schutzmannschaft Bataillon. Podobnie ciekawy tekst o bombardowaniach wart byłby uzupełnienia o nową niemiecką literaturę (m. in. Mariusa Emmerlinga Luftwaffe nad Polską) oraz ustalenia polskich historyków lotnictwa dotyczące wrześniowych barbarzyństw, jak również niemieckie próby zniszczenia sowieckich mostów kolejowych koło Cytadeli w kwietniu 1945 r. za pomocą zestawów bombowych Mistel.

Lektura książki zalecamy nie tylko fascynatom historii, ale też tym którzy chcieliby wydać okrzyk zadziwienia z powodu nieznanych kart przeszłości po lekturze książki prof. Szaroty.

Hubert Kuberski

dodano: 2012-09-19