Kształtowanie się stosunków polsko-czechosłowackich w latach 1948-1960

Marek Kazimierz Kamiński

Wydawnictwo: Neriton

Najnowsza książka Marka Kazimierza Kamińskiego to wcześniejsza praca tego historyka (zatrzymana niegdyś przez PRL-owską cenzurę), a obecnie Kształtowanie się stosunków polsko-czechosłowackich w latach 1948-1960 zostało opublikowane bez zmian w stosunku do oryginału z aktualizacją bibliografii o nową literaturę przedmiotu. Jest to rozwinięcie tematu wcześniejszej pozycji prof. Kamińskiego – Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne 1945-1948.

Opis:

Jeden z najrzetelniejszych specjalistów od najnowszej historii Czechosłowacji poszerzył zakres badań i analizy o kolejne 12 lat – pisał tę książkę z zamysłem nie publikowania jej pod obostrzeniami cenzury prewencyjnej. A ta przeciwstawiała się jakiemukolwiek podważaniu sojuszniczych relacji z ówczesną CSRS, gdyż o bratnich państwach socjalistycznych można było pisać jedynie pozytywnie.

Autor postarał się zaprezentować tytułową kwestię w szerokim tle wydarzeń międzynarodowych – szczególnie bloku wschodniego. Narracją objął okres od uformowania się i konsolidowania obu opisywanych reżimów komunistycznych na wzór systemu stalinowskiego, aż do początku lat 60. XX wieku. yWładze PRL zmieniły się dwukrotnie w przełomowym 1956 roku: Bierut-Ochab-Gomułka. Tymczasem Czechosłowacja była spętana stalinowską dyktaturą, która mimo zmian personalnych (Klement Gottwald, Antonín Zápotocký, Antonín Novotný) utrzymywała represyjny kurs, czego ucieleśnieniem były klasztory koncentracyjne utworzone w miejsce zamkniętych zgromadzeń zakonnych.

Autor rozpoczął narrację od chwili rozpoczęcia dociskania śruby w obu krajach, gdy wydarzenia lutowe w Czechosłowacji pozwoliły wygrać komunistom, których terror szybko zaczęli się upominać o ofiary spośród własnych szeregów (Władysława Gomułkę czy Rudolfa Slansky’ego). Jednak gros monografii zostało poświęcone okresowi po 1955 r., gdy zbliżający się przełom wywołany XX Zjazdem KPZS, odcisnął najsilniejsze piętno na bilateralnych stosunkach polsko-czechosłowackich. Finałem pracy jest wizyta tow. Novotnego w PRL, kończąca okres nieufności wobec narodowego kursu Gomułki Profesor Kamiński nie poszedł na kompromisy w swoim pisarstwie naukowym, prezentując obiektywny obraz ówczesnej rzeczywistości w oparciu o analizę nielicznych (podczas pisania) materiałów źródłowych. Stąd możemy się dowiedzieć o licznych i sprzecznych interesach, a nawet konfliktach, kamuflowanych przed „bratnimi” społeczeństwami CSRS i PRL. A spory ujawniły w całej rozciągłości po październiku 1956 r. - choć ich źródło tkwiło w przedwojennej niechęci, wynikającej z konfliktów w 1918-1919 i 1938 r.

Podstawą źródłową pracy dla tej pracy pisanej w czasach realnego socjalizmu (bez dostępu do archiwów MSZ obu krajów) mogła być jedynie ówczesna prasa – w tym dzienniki centralne jak Trybuna Ludu i Rudé právo. Pomocnym materiałem okazywała się Kronika. Dokumentacja Prasowa wydawana od roku 1952 przez RSW „Prasa-Książka-Ruch”. Pomocnymi były też wydane do czasu pisania wspomnienia funkcjonariuszy i urzędników komunistycznych (jak chociażby Veljko Mićunovicia czy Władysława Gomułki). Z ówczesnych opracowań najważniejszą pracą okazała się książka Zbigniewa Brzezińskiego.

Pracę prof. Kamińskiego można uznać za wytrawny przyczynek do poznania i zrozumienia założeń polityki sąsiadujących ze sobą krajów, spętanych komunistyczną ideologią.

Hubert Kuberski

dodano: 2013-04-14